Voeding speelt een grote rol in onze dagelijkse levens en is diep verweven met onze cultuur en gewoonten. Toch is het ook een belangrijke factor in de klimaatcrisis, met een aanzienlijke bijdrage aan de totale uitstoot.
Klimaatactie nr 10: vermijd rund- en lamsvlees
Voeding is een gevoelig onderwerp, omdat eten en drinken sterk verbonden zijn met onze cultuur en identiteit. Dit maakt het thema vaak emotioneel beladen. Zo vinden sommige mensen dat er te weinig aandacht is voor voeding in klimaatlezingen, terwijl anderen juist vinden dat de overheid zich er te veel mee bemoeit. Feit is dat voeding een grote impact heeft op het klimaat: het veroorzaakt ongeveer 18% van de klimaatafdruk van een gemiddelde West-Europeaan, wat meer is dan elektriciteit of vervoer.
Toch is het verminderen van deze uitstoot in de landbouw lastig. Dit komt doordat een groot deel van de uitstoot voortkomt uit natuurlijke biologische processen, zoals de spijsvertering van dieren en het bewerken van de bodem. Bovendien bestaan er verschillende methoden om de klimaatimpact van voeding te berekenen, wat vaak zorgt voor verwarring over de juiste cijfers. Volgens het VN-klimaatpanel is de gehele voedselketen wereldwijd verantwoordelijk voor 21 tot 37% van de uitstoot, waarbij vlees de grootste bijdrager is.
Ondanks deze uitdagingen moeten landbouwers elk jaar meer mensen voeden, wat het thema voeding nog complexer en gevoeliger maakt.
De koe bij de horens vatten
Ongeveer 80 procent van de uitstoot die door voeding ontstaat, komt vrij tijdens het kweken van planten en dieren. Daarom heeft vooral de keuze van wat je eet invloed op het klimaat, en minder waar je eten precies vandaan komt. Plantaardige producten zoals peulvruchten en granen veroorzaken veel minder milieuschade dan vlees. Vooral rund- en lamsvlees hebben een grote impact, omdat de productie ervan veel energie verbruikt, bodemverzuring veroorzaakt en methaan uitstoot. Bovendien is vlees niet noodzakelijk om voldoende eiwitten binnen te krijgen.
Wereldwijd leven er tegenwoordig meer dan 29 miljard boerderijdieren, wat een enorme druk legt op het milieu. Door minder vlees en zuivel te eten, kun je je persoonlijke klimaatafdruk aanzienlijk verkleinen. Zo kan een volledig veganistisch dieet de uitstoot met 6 tot 9 procent verminderen. Gelukkig is het niet nodig om volledig veganistisch te worden: ook het verminderen van rood vlees en zuivel levert al veel winst op en is bovendien gezonder. Een verstandige tussenweg is om vlees van herkauwers zoals koeien en schapen te vermijden en de zuivelconsumptie te beperken, want dit levert bijna dezelfde klimaatwinst op als een vegetarisch eetpatroon.
Voedselkilometers en voedselverspilling doorgeprikt?
Voedselkilometers lijken belangrijk voor onze klimaatimpact, maar ze zijn minder groot dan vaak gedacht. In Vlaanderen zorgen voedselkilometers voor minder dan 10 procent van de voedingsgerelateerde uitstoot, wat minder dan 1,5 procent is van onze totale klimaatafdruk. Het transport dat wel nodig is, zoals het vervoer naar slachthuizen of verwerkingsbedrijven, kunnen we als consument moeilijk veranderen. Soms is het zelfs beter voor het klimaat om producten van ver weg te halen, omdat ze daar bijvoorbeeld minder verwarmd hoeven te worden. Tomaten uit Zuid-Europa hebben daardoor een kleinere klimaatimpact dan tomaten uit België die in verwarmde kassen groeien.
Daarnaast gaat het klimaat vooral over het seizoen waarin je voedsel eet en hoe het wordt geteeld en bewaard. Zo zijn Belgische appels vlak na de oogst energiezuiniger dan appels uit Nieuw-Zeeland, maar dat verschil wordt kleiner als ze langer worden bewaard. Voedselverspilling is ook een groot probleem: wereldwijd gaat ongeveer een derde van al het voedsel verloren. In Europa zou dat verspilde voedsel 200 miljoen mensen kunnen voeden.
Een groot deel van het voedselverlies bestaat uit niet-eetbare delen, zoals schillen en botten. Die worden vaak hergebruikt als dierlijke voeding of compost. In Vlaanderen wordt meer dan 90 procent van deze voedselresten hergebruikt. Toch gooien Vlaamse gezinnen jaarlijks nog veel eetbaar voedsel weg, wat ongeveer 4 procent van de uitstoot door voeding veroorzaakt. Het grootste deel van deze verspilling komt door brood, groenten en fruit, en misverstanden over houdbaarheidsdata.
Vergroot je klimaatkennis vandaag nog. Lees er alles over op:
- De Belgische federale site voor betrouwbare informatie over klimaatverandering.
- De website van het Belgian Climate Centre
- De website van The Good Wave
- Heb je liever dat de kennis naar je toekomt, abonneer je dan op Ons Klimaat, de wekelijkse klimaatnieuwsbrief van de VRT.